2024-06-11
Kampania ochmatowska 1654/1655 — sukces czy porażka?
W 1654 r. Rzeczpospolita rozpoczęła wojnę z Państwem Moskiewskim. Konflikt ten był następstwem trwającego od 6 lat powstania kozackiego pod wodzą Bohdana Chmielnickiego. Hetman zaporoski poddał się protekcji cara, którego wojska wkroczyły na tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz na Ukrainę. Stacjonujące na ziemiach ukrainnych wojska koronne pod wodzą hetmana wielkiego koronnego Stanisława Rewery Potockiego i hetmana polnego koronnego Stanisława Lanckorońskiego na początku 1655 r. stoczyły z siłami kozacko-moskiewskimi bitwę pod Ochmatowem. Jaki był przebieg starcia oraz samej kampanii ochmatowskiej? Zapraszam do lektury tekstu.
2024-02-24
Kozacy — geneza zaporoskiego bractwa
Dzieje Kozaczyzny, bardzo krwawe i burzliwe są jednocześnie frapujące i pokazują jak koczownicy, a następnie brać o charakterze wojskowym, stała się czynnikiem oddziałującym na szerszą politykę, a w końcu nawet czynnikiem państwowotwórczym. Jaka była jednak geneza Kozaków? Skąd się wywodzili? Jaki był ich status? Czym motywowali swoje działania?
2024-02-24
Złamać rozkaz, ocalić życie. Dramatyczna szarża płk. Krzysztofa Koryckiego pod Korsuniem
Pod koniec maja 1648 r. pod Korsuniem doszło do bitwy między armią koronną dowodzoną przez hetmanów Mikołaja Potockiego i Marcina Kalinowskiego a wojskami kozacko-tatarskimi pod wodzą Bohdana Chmielnickiego i Tuhaj-beja. Starcie rychło zamieniło się w pogrom i rzeź nieudolnie dowodzonych wojsk koronnych. Wówczas jednak niebywałą odwagą i... niesubordynacją wykazał się płk Krzysztof Korycki. Co takiego ten nieznany szerzej oficer zrobił pod Korsuniem?
2024-02-23
Sicz zaporoska — pierwsi przywódcy i życie codzienne Kozaków
Styczność z agresywnymi Tatarami wymusiła na Kozakach zorganizowanie bractwa o charakterze militarnym. Na samym początku na czele Kozaków nie stali wbrew pozorom zwykli watażkowie, a ukrainni starostowie mieszkający na pograniczu Dzikich Pól. W początkowym okresie wśród Kozaków spokojnie można zauważyć takie nazwiska kresowych magnatów, jak Lanckorońscy czy Rożyńscy.
2024-02-22
Bitwa pod Beresteczkiem — krwawa łaźnia Bohdana Chmielnickiego
Bitwa pod Beresteczkiem była jednym z największych starć lądowych XVII wieku. W dniach 28-30 czerwca 1651 roku na polach beresteckich na Wołyniu stanęły naprzeciw siebie wojska Rzeczpospolitej oraz kozacko-tatarskie. Z wojskowego punktu widzenia była to bitwa bardzo ciekawa, ponieważ król Jan II Kazimierz rozegrał ją wg standardów zachodnioeuropejskiej sztuki wojennej. Była to także doskonała okazja, by ostatecznie zdławić powstanie Chmielnickiego.
2024-02-22
Szpital kozacki w Trechtymirowie. Uwagi wstępne.
Początki szpitalnictwa wojskowego w Rzeczpospolitej wiążą się z panowaniem króla Stefana Batorego, który między innymi reformami wojskowymi zainicjował także budowę alumnatów dla żołnierzy. Mowa tutaj o dwóch takich placówkach wzniesionych w latach 1576–1586 w Warszawie i Trechtymirowie na Ukrainie.
2024-02-21
Dlaczego Kozacy nie lubili Iwana Mazepy?
Iwan Mazepa jest jednym z ukraińskich bohaterów narodowych, a obok Bohdana Chmielnickiego i Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego, najpopularniejszym hetmanem kozackim. Stał się symbolem walki z Moskwą. Dziś na Ukrainie stawiane są jego pomniki, natomiast jego portret widnieje na ukraińskich hrywnach. Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że za życia Iwan Mazepa był postacią niepopularną i budzącą niechęć wśród Kozaków. Co wpłynęło na taki stan rzeczy?
2024-02-21
Historia rejestru kozackiego do 1648 r. cz. I
Utworzenie rejestru było jednym z przełomowych momentów w historii kozaczyzny zaporoskiej. Od II poł. XVI w. część Zaporożców traktowana była jako regularna armia służąca królowi i Rzeczypospolitej. Niestety nie wszyscy Kozacy objęci byli rejestrem i nie cieszyli się takimi samymi prawami jak Kozacy rejestrowi. Oczywiście rodziło to konflikty nie tylko między Kozakami, a Rzeczpospolitą, ale także w łonie samej Kozaczyzny.
2024-02-21
Historia rejestru kozackiego do 1648 r. cz. II
Po zakończeniu wojny z Moskwą w 1618 r. Rzeczpospolita stanęła przed widmem agresji Turcji. Lata 20. i 30. XVII przyniosły również powstanie kozackie, które pogłębiały przepaść między Zaporożem a Rzplitą. We wszystkich tych konfliktach udział brali Kozacy rejestrowi. Jaka była ich postawa? Jak zmieniło się Wojsko Zaporoskie w dobie hetmaństwa wielkiego Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego?
2024-02-21
Historia rejestru kozackiego do 1648 r. cz. III
Po pacyfikacji powstania Ostranicy i Huni Rzeczpospolita postanowiła rozwiązać problem kozacki i ująć Zaporożców w karby. Władze państwa polsko-litewskiego postanowiły narzucić Kozakom nowe i nieznane im dotychczas ograniczenia. Wojsko zaporoskie zostało również całkowicie podporządkowane szlachcie.
2024-02-20
Powstanie Kosińskiego 1591–1593
Powstanie Kosińskiego, które trwało na ziemiach ukrainnych i białoruskich w latach 1591-1593 było pierwszym kozackim zrywem w historii Rzeczpospolitej, Jaka była jego geneza i przebieg? Zapraszam do lektury tekstu.
2024-02-20
Stefan Czarniecki — bezwzględny pacyfikator Ukrainy
Bohater naszego hymnu narodowego Stefan Czarniecki kojarzony jest przede wszystkim z Potopem szwedzkim oraz tzw. wojną szarpaną, w trakcie której dawał się we znaki skandynawskim najeźdźcom. Postać Stefana Czarnieckiego niewątpliwie przeszła do legendy i urosła do rangi mitu. Polacy wychowani w kulcie Czarnieckiego nie dostrzegają jednak wielu skaz i plam na życiorysie naszego narodowego bohatera.
2024-02-19
Miejsce twierdzy Kudak w stosunkach polsko-osmańskich
Czy Kudak spełnił swoje zadanie i dał hetmanowi Koniecpolskiemu dodatkowy argument w rozmowach z osmańskimi dostojnikami dotyczących ich skarg na kozackie wyprawy?
2024-02-17
Mołdawska kolonizacja Ukrainy — jak wyglądała?
W latach 1680–1683 ziemie tzw. Ukrainy Prawobrzeżnej zostały poddane procesowi ponownego zasiedlenia po zniszczeniach wojennych. Nowymi kolonizatorami nie byli jednak Rusini i Polacy… a Mołdawianie. Fakt ten jest bardzo mało eksponowany w polskich opracowaniach, dlatego warto o nim przypomnieć. Mołdawska kolonizacja Prawobrzeża jest bowiem jednym z ciekawszych epizodów w historii ziem ukrainnych.
2023-02-21
Kozackie mordy na ludności cywilnej w pierwszych miesiącach powstania Chmielnickiego (kwiecień–lipiec 1648)
W czasie powstania Chmielnickiego doszło do licznych mordów na ludności zamieszkującej tereny objęte rebelią kozacką. Zaporożcy swoją nienawiść skierowali w głównej mierze przeciw „Lachom”, duchowieństwu katolickiemu i Żydom. Nierzadko jednak ofiarą Kozaków stawała się prawosławna i ruska ludność Ukrainy. W tym tekście postaram się przybliżyć, jak wyglądał tragiczny los cywilów w pierwszych miesiącach zrywu z lat 1648—57.