W dawnej literaturze historycznej utarł się pogląd głoszący, że polska szlachta od przynajmniej XVI wieku miała sukcesywnie ograniczać rozwój miast, działać na ich szkodę w imię partykularnych interesów, a co najważniejsze - skutecznie zablokowała miastom dostęp do życia politycznego w państwie, zazdrośnie strzegąc swojej roli w funkcjonowaniu Rzeczpospolitej. Wydaje się, że mimo, iż współcześni badacze odchodzą od takiego stanowiska, to pogląd ten wciąż jest żywy i powszechnie spotykany wśród miłośników historii.

W ostatnim czasie przez Europę, a w dużej mierze i Polskę przetacza się fala protestów rolników. Tak się składa, że rolnicy w nowożytnej Rzeczypospolitej także potrafili walczyć o swoje interesy. I chociaż posługiwali się innymi metodami, inne chcieli osiągnąć cele, a także inna była struktura społeczna, to w jakiś sposób wydają się ciekawym kontekstem.

Patrząc na historię dawnej Rzeczpospolitej oraz na jej krajobraz, nie sposób nie zwrócić uwagi na folwarki szlacheckie. Tzw. gospodarka folwarczno-pańszczyźniana była ekonomiczną podstawą funkcjonowania szlachty w Rzeczpospolitej. W starszej historiografii utarło się również, że po wschodniej stronie Łaby dominowała tylko i wyłącznie ten typ gospodarki, natomiast na zachód od tej rzeki panowała gospodarka czynszowo-pieniężna oraz stosunki wczesnokapitalistyczne. I choć badacze młodszej generacji odeszli już od podziału na linii Łaby, widząc w nim marksistowski przeżytek, to jednak ciężko nie zgodzić się z tym, że ilość folwarków w Polsce była bardzo duża. Czym więc był ów folwark?

Początki szpitalnictwa wojskowego w Rzeczpospolitej wiążą się z panowaniem króla Stefana Batorego, który między innymi reformami wojskowymi zainicjował także budowę alumnatów dla żołnierzy. Mowa tutaj o dwóch takich placówkach wzniesionych w latach 1576–1586 w Warszawie i Trechtymirowie na Ukrainie.

Tekst o czasach sprzed powstania Rzeczpospolitej Obojga Narodów, dotyczący jednak pewnych korzeni ustroju przyszłego polsko-litewskiego państwa, których możemy się doszukać w latach panowania Ludwika Węgierskiego i w czasie bezkrólewia po jego śmierci. Czy przywilej w Koszycach został słusznie otoczony złą sławą? Jak Polska poradziła sobie w czasie pierwszego długiego interregnum? O tym między innymi w poniższym artykule.

Iwan Mazepa jest jednym z ukraińskich bohaterów narodowych, a obok Bohdana Chmielnickiego i Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego, najpopularniejszym hetmanem kozackim. Stał się symbolem walki z Moskwą. Dziś na Ukrainie stawiane są jego pomniki, natomiast jego portret widnieje na ukraińskich hrywnach. Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że za życia Iwan Mazepa był postacią niepopularną i budzącą niechęć wśród Kozaków. Co wpłynęło na taki stan rzeczy?

Janusz Tazbir wiek XVII nazwał trzecim, ostatecznym okresem „walki z arianami”. Wskazuje, że chociaż aż do 1658 roku Bracia Polscy zachowywali status prawny równy pozostałym mieszkańcom państwa, to już od początku stulecia można obserwować przypadki dyskryminacji tego wyznania na drodze formalnej. Historycy badali takie działania zwłaszcza w kontekście nietolerancji religijnej. Ja natomiast postaram zastanowić się nad wpływem szlacheckiego modelu prawnego na postępowanie wobec szlachciców-arian.

Utworzenie rejestru było jednym z przełomowych momentów w historii kozaczyzny zaporoskiej. Od II poł. XVI w. część Zaporożców traktowana była jako regularna armia służąca królowi i Rzeczypospolitej. Niestety nie wszyscy Kozacy objęci byli rejestrem i nie cieszyli się takimi samymi prawami jak Kozacy rejestrowi. Oczywiście rodziło to konflikty nie tylko między Kozakami, a Rzeczpospolitą, ale także w łonie samej Kozaczyzny.

Po pacyfikacji powstania Ostranicy i Huni Rzeczpospolita postanowiła rozwiązać problem kozacki i ująć Zaporożców w karby. Władze państwa polsko-litewskiego postanowiły narzucić Kozakom nowe i nieznane im dotychczas ograniczenia. Wojsko zaporoskie zostało również całkowicie podporządkowane szlachcie.

Po zakończeniu wojny z Moskwą w 1618 r. Rzeczpospolita stanęła przed widmem agresji Turcji. Lata 20. i 30. XVII przyniosły również powstanie kozackie, które pogłębiały przepaść między Zaporożem a Rzplitą. We wszystkich tych konfliktach udział brali Kozacy rejestrowi. Jaka była ich postawa? Jak zmieniło się Wojsko Zaporoskie w dobie hetmaństwa wielkiego Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego?

Powstanie Kosińskiego, które trwało na ziemiach ukrainnych i białoruskich w latach 1591-1593 było pierwszym kozackim zrywem w historii Rzeczpospolitej, Jaka była jego geneza i przebieg? Zapraszam do lektury tekstu.

W 1654 r. Rzeczpospolita rozpoczęła wojnę z Państwem Moskiewskim. Konflikt ten był następstwem trwającego od 6 lat powstania kozackiego pod wodzą Bohdana Chmielnickiego. Hetman zaporoski poddał się protekcji cara, którego wojska wkroczyły na tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz na Ukrainę. Stacjonujące na ziemiach ukrainnych wojska koronne pod wodzą hetmana wielkiego koronnego Stanisława Rewery Potockiego i hetmana polnego koronnego Stanisława Lanckorońskiego na początku 1655 r. stoczyły z siłami kozacko-moskiewskimi bitwę pod Ochmatowem. Jaki był przebieg starcia oraz samej kampanii ochmatowskiej? Zapraszam do lektury tekstu.

Na przełomie 1671 i 1672 r. doszło do masowego buntu Lipków, czyli Tatarów służących w armii Rzeczpospolitej. Rebelianci przeszli wówczas na stronę Imperium Osmańskiego i przyłączyli się do wojsk Mehmeda IV, które napadły na państwo polsko-litewskie. W tym tekście zajmę się genezą oraz przebiegiem tamtych wydarzeń.