Po pacyfikacji powstania Ostranicy i Huni Rzeczpospolita postanowiła rozwiązać problem kozacki i ująć Zaporożców w karby. Władze państwa polsko-litewskiego postanowiły narzucić Kozakom nowe i nieznane im dotychczas ograniczenia. Wojsko zaporoskie zostało również całkowicie podporządkowane szlachcie.

Po zakończeniu wojny z Moskwą w 1618 r. Rzeczpospolita stanęła przed widmem agresji Turcji. Lata 20. i 30. XVII przyniosły również powstanie kozackie, które pogłębiały przepaść między Zaporożem a Rzplitą. We wszystkich tych konfliktach udział brali Kozacy rejestrowi. Jaka była ich postawa? Jak zmieniło się Wojsko Zaporoskie w dobie hetmaństwa wielkiego Piotra Konaszewicza-Sahajdacznego?

Pod koniec maja 1648 r. pod Korsuniem doszło do bitwy między armią koronną dowodzoną przez hetmanów Mikołaja Potockiego i Marcina Kalinowskiego a wojskami kozacko-tatarskimi pod wodzą Bohdana Chmielnickiego i Tuhaj-beja. Starcie rychło zamieniło się w pogrom i rzeź nieudolnie dowodzonych wojsk koronnych. Wówczas jednak niebywałą odwagą i... niesubordynacją wykazał się płk Krzysztof Korycki. Co takiego ten nieznany szerzej oficer zrobił pod Korsuniem?

Bitwa pod Beresteczkiem była jednym z największych starć lądowych XVII wieku. W dniach 28-30 czerwca 1651 roku na polach beresteckich na Wołyniu stanęły naprzeciw siebie wojska Rzeczpospolitej oraz kozacko-tatarskie. Z wojskowego punktu widzenia była to bitwa bardzo ciekawa, ponieważ król Jan II Kazimierz rozegrał ją wg standardów zachodnioeuropejskiej sztuki wojennej. Była to także doskonała okazja, by ostatecznie zdławić powstanie Chmielnickiego.

Ten tekst chcę poświęcić problematyce urzędu hetmańskiego. Nie będę jednak rozpisywał się w nim o wielkich bitwach i kolejnych przewagach hetmanów polskich i litewskich. Skupię się natomiast na problemie dożywotności tegoż urzędu i spróbuję wykazać, dlaczego rozwiązanie to było jednym z najgorszych rozwiązań w ustroju Rzeczpospolitej.