W latach 1680–1683 ziemie tzw. Ukrainy Prawobrzeżnej zostały poddane procesowi ponownego zasiedlenia po zniszczeniach wojennych. Nowymi kolonizatorami nie byli jednak Rusini i Polacy… a Mołdawianie. Fakt ten jest bardzo mało eksponowany w polskich opracowaniach, dlatego warto o nim przypomnieć. Mołdawska kolonizacja Prawobrzeża jest bowiem jednym z ciekawszych epizodów w historii ziem ukrainnych.

Latem 1672 r. Imperium Osmańskie wraz ze swymi sojusznikami (Tatarzy, Kozacy, Mołdawianie i Wołosi) dokonało inwazji na Rzeczpospolitą. W sierpniu padł Kamieniec Podolski — twierdza, która stanowiła klucz do ziem ukrainnych. Na Rusi rozlały się wówczas czambuły tatarskie, które grabiły i mordowały miejscową ludność. Bezradna Rzeczpospolita przyglądała się marszowi wojsk osmańskich na Lwów — ostatnią twierdzę, która broniła dostępu do serca państwa polsko-litewskiego.

Jednym z ciekawszych zagadnień z okresu panowania Jana III Sobieskiego niewątpliwie jest problematyka licznej emigracji Mołdawian, którzy znaleźli schronienie w Rzplitej w latach 70. i 80. XVII w. Uchodźcy mołdawscy odgrywali dość znaczną rolę, wpływając na niektóre decyzje polityczne Jana III oraz tłumnie służąc w wojsku koronnym.

Na przełomie 1671 i 1672 r. doszło do masowego buntu Lipków, czyli Tatarów służących w armii Rzeczpospolitej. Rebelianci przeszli wówczas na stronę Imperium Osmańskiego i przyłączyli się do wojsk Mehmeda IV, które napadły na państwo polsko-litewskie. W tym tekście zajmę się genezą oraz przebiegiem tamtych wydarzeń.

Z okazji rocznicy podpisania traktatu w Karłowicach warto przypomnieć o tym nadal mało znanym w Polsce wydarzeniu.